Czym są zaburzenia rytmu okołodobowego?
Wiele zaburzeń związanych ze snem, takich jak choćby bezsenność, może mieć swoje podłoże w zaburzeniach rytmu okołodobowego, które nie muszą być bezpośrednio związane z problemami psychicznymi czy chorobami, ale na przykład ze stylem życia czy pracą.
Co to jest rytm okołodobowy?
Rytm okołodobowy to określenie na wiele procesów zachodzących w organizmie człowieka według ściśle wyznaczonych zasad. Rytm okołodobowy odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu, ponieważ pozwala na dopasowanie różnych procesów wewnętrznych do zmieniających się cyklicznie warunków środowiskowych, które wynikają z kolei z naturalnego ruchu wirowego ziemi. Do tych procesów można zaliczyć choćby naturalny rytm światła i temperatury. Wiele podstawowych procesów fizjologicznych jest w ten sposób uwarunkowanych. To samo dotyczy kwestii snu. Rytm okołodobowy określa, jaki moment w ciągu doby jest najkorzystniejszy pod względem pracy, wydajności umysłowej czy tężyzny fizycznej. Dzięki niemu poszczególne procesy i zmiany funkcjonują w organizmie niczym dobrze naoliwiony zegarek lub niczym świetnie zgrana, harmonijna orkiestra symfoniczna. Najważniejszym czynnikiem regulującym rytm okołodobowy dla człowieka jest światło, choć nie jedynym, bo nawet u osób niewidomych czy mieszkańców krajów z nocą polarną można mieć sprawnie działający rytm okołodobowy.
Jakie czynniki wpływają na rytm okołodobowy?
Można wyróżnić cztery najważniejsze czynniki, które regulują rytm okołodobowy i zegar biologiczny człowieka:
- Aktywność społeczna i umysłowa związana ze spotkaniami z innymi ludźmi, nauką i pracą, czynniki te regulują bardzo dobrze rytm pracy mózgu i pozwalają przełączać się między trybami związanymi z pracą i skupieniem a tymi związanymi z relaksem i odpoczynkiem.
- Regularne spożywanie posiłków — jest to bardzo ważny wyznacznik czasu, z którego pomocy korzysta przewód pokarmowy oraz organy biorące udział w różnych procesach metabolicznych, np. wątroba.
- Aktywność fizyczna i sport – bardzo istotny regulator czasu doby w przypadku naszych mięśni.
- Orientacja czasu – chodzi o korzystanie z zegarków, budzików, stoperów. Wszystkie te urządzenia pomagają zorientować się w upływie czasu i pozwalają z większą dokładnością utrzymywać dyscyplinę rytmu.
Jakie są najpopularniejsze zaburzenia rytmu okołodobowego?
- Zespół opóźnionej fazy snu –
- na to zaburzenie może chorować nawet ok. 7% wszystkich osób mających problemy z bezsennością. Problem często dotyczy zwłaszcza osób młodych, nawet poniżej 30 roku życia. Co istotne, w tym przypadku osoby zasypiają później, ale też budzą się później, sen jest przesunięty. W ten sposób można odróżnić zespół opóźnionej fazy snu od innych zaburzeń snu, gdzie np. występują problemu z zaśnięciem, ale rano człowiek budzi się wcześniej, niewyspany.
- Zespół przyspieszonej fazy snu –
- zjawisko dotyczy przede wszystkim osób po ok. 60 roku życia. Wiele osób odczuwa senność już np. ok. godziny 21:00, ale sen często kończy się ok. 3-4 rano.
- Rytm wolno biegnący –
- stosunkowo rzadkie zaburzenie, często jednak spotykane u osób niewidomych czy będących w izolacji od czynników środowiskowych i społecznych. Pacjent każdego dnia zasypia i budzi się później, zgodnie z jego własnym rytmem okołodobowym, który zwykle jest dłuższy niż 24 godziny.
Leczenie rytmu okołodobowego
Pierwszym i najważniejszym etapem w leczeniu rytmu okołodobowego jest podjęcie pracy nad uregulowaniem trybu życia. Począwszy od odpowiednio dobranej diety, po dostarczanie odpowiedniej ilości światła, regularnym ruchu fizycznym i komfortowych warunkach do spania. Warto zadbać o wygodny i dopasowany do potrzeb materac, łóżko, które będzie cieszyło oko i powodowało chęć wskoczenia do niego, kołdrę i poduszkę wykonaną z naturalnych materiałów, czyli komplet produktów, które będą odpowiadać potrzebom użytkownika.
